CUMHURİYET: BİR MİLLETİN YENİDEN DOĞUŞU

28 Ekim gecesi, bir takvim yaprağı sessizce kopar. Ay ışığı, eski taşların arasından süzülürken tarih bir an durur, nefesini tutar. Çünkü ertesi gün 29 Ekim’dir; ve 29 Ekim, hiçbir zaman sıradan bir gün olmamıştır. O gece, Boğaz’dan Anadolu’nun kalbine doğru esen rüzgâr bir yankı taşır: Bir millet, kendi kaderine uzanan elini hisseder. Cumhuriyet Bayramı yalnızca bir rejimin değişimi değildir; bir halkın zincirlerini kırıp yeniden doğduğu gündür.

Cumhuriyet bir kelimeden ibaret değildir. O, halkın sesidir — sokakların, tarlaların, fabrikaların yankısıdır. Saraylardan değil, ekmek kuyruğundaki çocuğun, kara sabana yaslanan köylünün, alın teriyle geçinen işçinin yüreğinden yükselen bir haykırıştır. 29 Ekim 1923’te atılan o adım, yüzyılların sessizliğini parçalayan büyük bir çığlıktır: “Egemenlik, kayıtsız şartsız milletindir!” Bu çığlık bir kıvılcım gibi yurdu sarmış, kararlar artık bir kişinin değil, halkın ortak vicdanında şekillenmeye başlamıştır.

Falih Rıfkı Atay, bu büyük dönüşümün tanığıdır. “Çankaya”da, Atatürk’ün vizyonunu, Cumhuriyet’in ilk nefeslerini ve halkla kurulan o sarsılmaz bağı anlatır. Onun satırlarında Fevzi Çakmak, Kazım Karabekir, Rauf Orbay gibi isimler yalnızca asker ya da siyasetçi değil; bir ulusun yeniden dirilişine omuz veren umut neferleridir. Onlar sadece bir devlet kurmadılar; bir milletin kendi gücüne, kendi iradesine inanmasını sağladılar.

Düşün: Ankara’nın soğuk taş sokaklarında yankılanan adımları, o mütevazı Meclis’in kapılarında çınlayan sesleri… Genç subaylar, köylüler, öğretmenler, halk — hepsi aynı ülküde birleşmişti. Atay yazıyor: “O günlerde her fikir bir bayrak, her söz bir umut olmuştu.” İşte Cumhuriyet’in özü budur: Her nefeste doğan özgürlük, her adımda büyüyen kararlılık.

Nazım Hikmet’in dizeleri düşer akla: “En güzel deniz: henüz gidilmemiş olanıdır. En güzel günlerimiz: henüz yaşamadıklarımızdır.” Cumhuriyet de böyledir; henüz bütün güzellikleriyle yaşanmamış bir geleceğin teminatı, bir umudun süreğidir. Ve Halide Edip Adıvar’ın sesi yankılanır: “Milletimizin istiklâlini ve istikbâlini, yalnız kendi azim ve gayreti kurtarabilir.” Cumhuriyet işte bu azmin, bu gayretin adıdır.

Bugün sokaklarda çocuklar bayraklarla koşar, çınarların gölgesinde yaşlılar geçmişi hatırlar. Her taş, her köşe, her rüzgâr fısıldar: “Bu topraklarda halk konuştu, halk yönetti, halk yaşadı.” Ve şimdi o fısıltı yeniden yükseliyor; sessiz ama derin, kararlı bir yankıyla. Çünkü Cumhuriyet yalnızca bir tarih değil, yaşayan, nefes alan, mücadele eden bir bilinçtir.

Her 29 Ekim’de tarih bize dönüp sorar: “Sen özgürlüğün, adaletin ve eşitliğin bekçisi misin?” Cumhuriyet bir vaat değil; her nefeste, her adımda yeniden doğan bir gerçektir. Ve biz — bu doğuşun tanıkları — aynı kararlılıkla, aynı umutla yürümeye devam ederiz.